درخت مورینگا یا شجره شفا یا درخت معجزه مورینگا، یک درخت گرمسیری از خانواده‌ی مورینگاسه‌ (Moringaceae) است که آن را با نام علمی Moringa oleifera می‌شناسیم. این گیاه بومی هند و پاکستان بوده و در بسیاری از مناطق گرمسیری جهان، از جمله آسیا و آفریقا، رشد می‌کند. ریشه شهرت این درخت از ارزش غذایی بالای برگ و بذر و روغن آن نشأت می‌گیرد.

چرا به درخت مورینگا درخت معجزه گفته میشود؟

از درخت مورینگا اغلب با عنوان درخت معجزه یاد می‌شود. اما می‌دانید چرا؟ چون تمام قسمت های درخت مورینگا برای انسان و حیوان مفید است. برگ‌ها، شاخه‌ها، پوست، دانه‌ها، میوه‌ها و ریشه‌های مورینگا را می توان برای مصارف مختلفی از جمله غذا، دارو و تصفیه آب به کار برد. مورینگا در طب سنتی و طب آیورودا، یکی از مهمترین گیاهان درمانی است.

• برگ‌های درخت مورینگا، منبع غنی از ویتامین‌ها، مواد معدنی و آنتی اکسیدان‌هایی است که برای بهبود سلامت عمومی و درمان بسیاری از بیماری‌ها مفید هستند.
• بذرهای این درخت غنی از ویتامین‌های A، B، C و E، املاح معدنی مانند آهن، کلسیم و پتاسیم و اسیدهای چرب ضروری از قبیل اسید لینولئیک و اسید اولئیک و آنتی اکسیدان است و همچنین خواص ضد التهابی، ضد باکتری و ضد ویروسی دارد.

خب! برای نشان دادن ارزش غذایی این گیاه، در جدول زیر ویتامین ها و املاح موجود در آن را با چند ماده‌ی غذایی دیگر مقایسه می‌کنیم:

همانطور که می‌بینید، درخت معجزه مورینگا برخی از ویتامین‌ها و مواد معدنی را با مقادیر بسیار بیشتری نسبت به سایر مواد غذایی فراهم می‌کند.

به عنوان مثال مورینگا حدود 20 برابر پرتقال و بیشتر از 5 برابر هویج ویتامین A دارد.

شاید به نظر برسد که پرتقال در مقایسه با سایر مواد غذایی بیشترین میزان ویتامین C را دارد، اما مقدار این ویتامین نیز در درخت مورینگا به میزان قابل توجهی بالاتر است.

در مورد املاح معدنی مثل آهن و کلسیم و پتاسیم نیز، مورینگا نسبت به همه مواد غذایی مذکور غنی تر است. مورینگا به مقدار دو برابر بیشتر از اسفناج، آهن دارد.

همچنین، مورینگا حاوی مقدار قابل توجهی فیبر، پروتئین و اسیدهای آمینه است که از نظر تامین انرژی و سلامتی بدن ما بسیار مفید هستند.

• ویتامین E چیست؟

چرا روغن مورینگا اولیفرا گران و ارزشمند است؟

درخت معجزه مورینگا تنها در برخی از مناطق خاص جهان رشد می‌کند و این موضوع باعث می‌شود تعداد کمی از کشورها بتوانند این محصول را تولید کنند. مورینگا اولیفرا در شرایط آب و هوایی خاص و با کشت و داشت و مراقبت‌های خاص رشد می‌کند و بذرهای آن را در بهترین حالت از سال سوم به بعد برداشت می‌کنند. بعلاوه برداشت بذر این درخت نیز بسیار دشوار است که باعث می‌شود نرخ تولید آن کاهش یابد و ارزش اقتصادی بالایی پیدا کند.

روغن مورینگا یکی از کمیاب ترین روغن های موجود در جهان است. در شرایط ایده آل از هر هکتار مزارع مورینگا اولیفرا تنها 12 کیلوگرم روغن بدست می آید. به عبارتی دیگر برای تولید هر گرم از این روغن، نیاز به بیش از 1000 بذر مورینگا داریم و این در حالی است که تعداد تولید کنندگان آن در جهان محدود است. علاوه بر این، فرآیند استخراج روغن از بذرهای مورینگا به دلیل حساسیت بالای بذرها و تلاش برای حفظ حداکثری مواد موثره، بسیار پیچیده و زمان‌بر است. به همین دلیل هزینه‌ی تولید آن بالاست و به عنوان یکی از روغن های گران قیمت و با ارزش شناخته می‌شود. 

اما ارزش ویژه‌ای که روغن مورینگا برای زندگی ما به ارمغان می‌آورد، همه هزینه‌های آن را جبران می‌کند.

• خواص و کاربردهای روغن مورینگا

تفاوت های مورینگا پرگرینا و مورینگا اولیفرا

گیاه مورینگا دارای دو گونه‌ی اصلی، پرگرینا و اولیفرا می‌باشد که هر دو گونه از نظر خواص بسیار مهم هستند. با این حال، در بعضی موارد، ممکن است تفاوت های بین این دو گونه بسیار مهم باشد. در ادامه، به برخی تفاوت های مورینگا پرگرینا و مورینگا اولیفرا می‌پردازیم.

ترکیب مواد مغذی

یکی از تفاوت های اصلی بین این دو گونه، ترکیب مواد مغذی آن‌ها است. در حالی که هر دو گونه مورینگا حاوی مواد مغذی مهمی هستند، اما ترکیب مواد مغذی مورینگا اولیفرا بسیار منحصر به فرد است. مورینگا اولیفرا دارای اسیدهای چرب اشباع‌ نشده بالا، اسیدهای چرب امگا-3 و ویتامین E است که به صورت طبیعی در گونه مورینگا پرگرینا کمتر یافت می‌شوند.

ارتفاع درخت

درختان مورینگا پرگرینا و اولیفرا در ارتفاع خود متفاوت هستند. در حالی که درختان مورینگا پرگرینا بلندتر هستند، درختان مورینگا اولیفرا کوتاه‌تر هستند. این تفاوت می‌تواند باعث شود که درختان مورینگا اولیفرا برای برداشت برگها و بذرهای آن سهولت بیشتری داشته باشند.

میزان روغن

مورینگا اولیفرا از نظر میزان روغن با مورینگا پرگرینا متفاوت است. مورینگا پرگرینا یا همان گز روغنی یا گاز رخ به عنوان گونه‌ی روغنی مورینگا شناخته شده است و میزان روغن آن بسیار بیشتر از مورینگا اولیفرا است. در حالی که میزان روغن مورینگا پرگرینا حدود 35 تا 40 درصد است، میزان روغن مورینگا اولیفرا تنها حدود 8 تا 16 درصد است. بنابراین، گونه‌ی مورینگا اولیفرا درصد روغن کمتری دارد.

تولید پیچیده‌تر

تولید روغن مورینگا اولیفرا نیز نسبت به تولید روغن مورینگا پرگرینا پیچیده‌تر است. به این دلیل که پرورش درخت مورینگا اولیفرا نیاز به شرایط خاصی دارد و تنها در برخی مناطق جهان رشد می‌کند. همه این عوامل دست به دست هم می‌دهد تا روغن مورینگا اولیفرا گران‌تر از روغن مورینگا پرگرینا باشد.